Citeren al:
An De Schrijver & Jan Mertens (2022). Waarom tuinen belangrijk zijn voor de biodiversiteit. Website Biodivers Zorggroen HOGENT, www.biodiverszorggroen.be en www.biodiverszorggroen.nl
Onderzoek toonde aan dat in natuurvriendelijke aangelegde en beheerde tuinen een opmerkelijke hoeveelheid aan biodiversiteit aanwezig kan zijn. Dat maakt dat tuinen een belangrijk strategisch natuurpotentieel hebben, als natuurverbindingsgebieden of als leefgebied van soorten. In dit artikel leggen we beter uit waarom tuinen belangrijk zijn voor de biodiversiteit.
Verbindingen in een intensief gebruikt landschap
De Europese Unie heeft zich in haar Biodiversiteitsstrategie voorgenomen om vόόr 2030 een begin te maken met het herstel van de biodiversiteit. In het kader van deze strategie werd afgesproken om een netwerk van goed beheerde beschermde gebieden op te zetten dat ten minste 30% van de land- en zeegebieden van de EU zal bestrijken. Deze strategie is een kernonderdeel van de Europese Green Deal. Daartoe werd een uitgebreid Europees Natura-2000-netwerk aan beschermde gebieden afgebakend, waar de bescherming van de bestaande natuur en het herstel van gedegradeerde natuur worden nagestreefd. Lidstaten en regio’s zijn verplicht mee te werken aan deze doelstelling.
Omdat Vlaanderen één van de meest intensief gebruikte en dichtstbevolkte regio’s is ter wereld, is herstel van bestaande natuur en ontwikkeling van nieuwe natuur echter geen evidentie. Momenteel bevinden slechts 7% van de biotopen en 33% van de soorten zich in een zogenaamde goede staat van instandhouding. Lees er meer over in ons artikel ‘Hoe is het met de biodiversiteit in Vlaanderen?’
Dat betekent dat het merendeel van de natuur in Vlaanderen zich in een erbarmelijke conditie bevindt. Onze natuurgebieden liggen doorgaans sterk geïsoleerd, omringd door verstedelijkt gebied, landbouwgronden, industrie en verkeerswegen en worden bedreigd door vermesting, verzuring en invasieve exoten. Voor vele soorten is het in dit versnipperde en verontreinigde landschap moeilijk om leefbare populaties te behouden. Verbindingen maken tussen versnipperde fragmenten natuur blijkt essentieel om de biodiversiteit te herstellen. Lees er meer over in ons artikel ‘Weg met de versnipperaar!.
Ook in het kader van klimaatverandering is het creëren van dergelijke verbindingen essentieel. Door stijgende temperaturen zien we al tal van voorbeelden van Zuid-Europese soorten vlinders, libellen en vogels die koelere regio’s opzoeken en zo opschuiven naar het noorden. Om hierin te slagen moeten ze tijdens hun trektocht voldoende veilige schuilplekken en voldoende voedsel kunnen vinden. Lees er meer over in ons artikel ‘Klimaatverandering en biodiversiteit‘.
Tuinen als refugia voor heel wat soorten
En dààr kunnen tuinen dus een rol in spelen. Een van de mogelijkheden om ecologische verbindingen te creëren tussen natuurgebieden is het verbeteren van de natuurkwaliteit van het tussenliggende gebied. Dit tussenliggende gebied bestaat ofwel uit intensief gebruikte landbouwgronden, ofwel uit verstedelijkt gebied. Het creëren van echte structurele verbindingen is niet overal meer mogelijk in Vlaanderen. Daarvoor is het landschap al te sterk versnipperd. Wat wel kan is het creëren van zogenaamde stepping stones – of stapstenen – kleine gebieden in het landschap die als refugium dienen waar soorten veiligheid en voedsel vinden tijdens hun tocht doorheen het versnipperde landschap.
Tuinen zouden een onderdeel kunnen vormen van deze refugia. Dit zowel door het schaaleffect (20% bedraagt de oppervlakte groene ruimte van private tuinen, scholen, zorginstellingen en bedrijven samen, UAntwerpen in Curieuzeneuzen in de tuin) maakt een aanzienlijk groot totaal refugium uit), als door het creëren van grotere en kleinere stapstenen langs waar soorten kunnen verder trekken doorheen een biodiversiteitsonvriendelijk landschap. Het omtoveren van tuinen in ‘mini-natuurgebiedjes’ kan dus de biodiversiteit op kleine én op grotere schaal helpen. Daarmee bedoelen we zeker niet dat alle Vlaamse tuinen moeten veranderen in een wildernis! Wat we daar wel mee bedoelen beschrijven we uitgebreid in het artikel ‘Een biodiverse tuin hoeft geen wildernis te zijn‘ en in al onze afzonderlijke artikels over diervriendelijke tuinen, zie links onderaan dit artikel.
Back to nature
Verder geloven we dat biodiverse tuinen mensen ook weer meer voeling kunnen geven met natuur en biodiversiteit. Er is weinig objectief cijfermateriaal voorhanden, maar er zijn aanwijzingen dat de jongere generaties lager scoren dan oudere wat betreft kennis, houding en gedrag met betrekking tot de natuur. Er zou bovendien een verband bestaan tussen de afnemende gezondheid van de bevolking en de toenemende verwijdering van de natuur. Er is dan ook dringend nood aan het vergroten van het draagvlak voor biodiversiteit. Tuinen kunnen hier zeker ook hun rol in spelen. Lees er meer over in ons artikels ‘Heb jij ook last van het shifting baseline syndroom?‘.