Hoe maak je compost?

Citeren als:

Jeroen Heyvaert, An De Schrijver, Stefanie Delarue en Jan Mertens (2022). Hoe maak je compost? Website Biodivers zorggroen HOGENT, www.biodiverszorggroen.be en www.biodiverszorggroen.nl

Composteren is een natuurlijk proces waarbij micro-organismen (bacteriën en schimmels), regenwormen en kleine kruipdiertjes (ongewervelden) organisch afval afbreken tot een donkerbruin, kruimelig product: compost. Deze compost is ideaal om te verwerken in bv je moestuin of als alternatief voor potgrond. Zo hoef je geen potgrond meer te kopen in de winkel, deze bevat namelijk vaak turf en is zeer nefast voor natuur en het klimaat.  

Om een goede compostering te kunnen bekomen, wat goed is voor zowel het zorggroen als de biodiversiteit, zijn er enkele basisaandachtspunten. De belangrijkste zijn nadenken over lucht, temperatuur en menging van verschillende materialen. Door ervoor te zorgen dat jouw composthoop of -bak voldoende zuurstof krijgt, krijgen we een hoge temperatuur (nodig voor een goed composteringsproces) en een snelle, reukloze compostering. Ook de locatie en oriëntatie van jouw hoop of bak dragen bij aan een goede temperatuur- en vochthuishouding. Ook een goede mix van zogenaamde ‘droge’ of ‘bruine’ materialen (zoals herfstbladeren of vers snoeihout) en ‘natte’ of ‘groene’ materialen (zoals grasmaaisel) vormt een aandachtspunt. Composteren lijkt een kunst op zich, maar met wat logisch denken en door gewoon te doen krijg je het proces echt wel onder de knie!

Compost heeft meerwaarde voor de biodiversiteit

Een composthoop levert een positieve bijdrage voor het milieu en de biodiversiteit in de tuin door:

voedsel en overwinteringsplaatsen te bieden voor allerhande ongewervelde dieren (zoals bijvoorbeeld de neushoornkever), amfibieën, vogels en kleine zoogdieren zoals de egel.  
bij sterk verstoorde of uitgeputte grond kan compost de bodemstructuur en vochthuishouding van de bodem verbeteren. 
de ‘groen’afvalberg te verkleinen
nuttige schimmels uit de composthoop kunnen zelfs schadelijke schimmels uit je moestuin in bedwang houden.

De neushoornkever is één van de grootste kevers in België en Nederland. Het mannetje heeft een opvallende, grote, opwaarts gebogen hoorn op zijn hoofd. De neushoornkever is een zeer grote kever met een glanzend, donkerbruin tot zwarte kleur. De larven worden engerlingen genoemd net zoals bij de meikever. Dankzij de toegenomen interesse in tuinieren en composteren komt deze kever weer algemeen voor in Vlaanderen. Foto Yves Adams - Vildaphoto

Aanleg van een composthoop

Een compostvat of bakken kan je makkelijk zelf maken met enkele houten planken en balken of houten paletten. Je kan ze ook kant-en-klaar kopen in doe-het-zelf zaken. Vaak worden ze ook verkocht door je lokale vuilhophaaldienst ILVA of IVLA.

Locatie

Een composthoop staat best op een beschutte plek waar er per dag maar een paar uur zon is. De composthoop wordt best en moet afgeschermd worden van de zon, wind en regen om respectievelijk verbranding, uitdroging en uitspoeling te voorkomen.

Bouw daarvoor (open) wanden rond de composthoop en zorg voor een dak. Jute zakken of een plastiek zeil zijn zeer geschikt. Zo houd je de composthoop vochtig en warm/op temperatuur en bekom je optimale compostering. De composthoop onder een boom of meerstammige heester plaatsen helpt ook. Een composthoop staat dus best beschut, maar mag niet luchtdicht zijn.

Plaats je composthoop minimaal 5 meter van oppervlaktewater vandaan (bv. beek). Zo voorkom je dat er meststoffen uit de compost in het water terechtkomen moest er toch uitspoeling plaatsvinden.

Een composthoop plaats je best op een beschutte plek met niet te veel zon. Onder de beschutting van een boom is prima! Vogels kunnen in de takken schuilen. Foto An De Schrijver

Opbouw

Als de composthoop dient om het tuinafval te verwerken volstaat gemiddeld 1 compostvat of 1 composthoop van ca. 1m³ voor een tuin van ongeveer 400 m2. Grotere composthopen werken beter dan kleine, omdat de warmte- en vochtverliezen kleiner zijn. Ideaal is om in drie stappen te werken:

Verzamelbak

in deze bak verzamel je vers tuinafval. Je start met een basis van grof tuinafval (bv. takken), dit bevordert de luchtdoorstroming. Voor een optimale opstart van het verteringsproces en toename van temperatuur, moet het groen (vers gemaaid gras, gewied onkruid. enz)  en bruin (takjes, dode bladeren, etc.)  afval goed gemengd worden.  Woel de hoop na enkele weken om en breng deze naar de volgende bak. Maak deze hoop niet hoger dan 1,5 meter.  

Composteringsbak

het compost in bak 2 mag ongeveer een maand blijven liggen. Na deze maand woel je de volledige hoop om zodat de compost van de buitenkant aan de binnenkant komt te zitten. 

Rijpingsbak

na 1 maand mag de compost van bak 2 naar bak 3 gebracht worden waar deze verder kan rijpen. Na ongeveer 6 – 9 maand begint de compost naar bosgrond te ruiken en kan deze gebruikt worden in de moestuin of rond struiken.  

Als je weinig tuinafval of geen ruimte hebt voor 3 bakken kan je werken met een compostvat of met één of twee bakken. Zorg er dan wel voor dat je het vat wekelijks en de bakken maandelijks met een riek het organisch materiaal omdraait om de luchtcirculatie te verbeteren en een goede vermenging van bruin en groen materiaal te bekomen. 

Beheer van een composthoop

Een goede doorluchting

Zuurstof is nodig voor een goede compostering. Breng voldoende zuurstof in uw compostbak door deze ongeveer om de 6 weken om te keren of om te woelen.  

Variatie aan organisch materiaal

Zorg voor zowel bruin afval (takken, bladeren, stro,…) en groen afval (verse keukenresten, maaisel, vers groen tuinafval,…). Bruin afval is voornamelijk luchtig en koolstofrijk en groen afval vochtig en stikstofrijk. Zorg ervoor dat beide min of meer in verhouding zijn en meng ze goed door elkaar. Hierdoor komen er zowel voedingstoffen als structuur in de compost. Sommige materialen zijn een beetje van beide, zorg vooral voor voldoende variatie.

Goed doseren

Te grote stukken groenafval breken heel traag af en worden best in kleinere stukken gebroken.  Als je veel bruin of groen afval in een keer hebt, zet je dit best even aan de kant. Je kan het dan toevoegen wanneer je ook voldoende van het andere type materiaal hebt. 

 Te veel groen materiaal geeft zuurstoftekort waardoor compostering stilvalt en stank ontstaat (bvb enkel kortgemaaid gras), een composthoop met enkel bruin materiaal zal heel traag composteren (maar dat is op zich geen probleem, het duurt gewoon wat langer).

Een goede vochtigheidsgraad

De composthoop mag niet te nat of te droog worden. Dit kan je eenvoudig testen door een hand vol compost te nemen en deze uit te knijpen. Wanneer er water uitloopt, is de composthoop vochtig genoeg. Indien dit niet het geval is, voeg je best wat water toe. Tijdens droge zomers kan je je composthoop water geven. Bij een te natte composthoop kunnen uitspoeling en zuurstofgebrek een probleem vormen. Zorg er dus voor dat hij beschut staat. 