Groen doet goed, biodivers nog beter!

Methode

We screenden zorgvuldig de wetenschappelijke literatuur voor studies die expliciet het effect van de biodiversiteit van een omgeving op gezondheid onderzochten. We vonden 37 artikels waarin één of meerdere  biodiversiteitsindicatoren op mentale, fysieke en/of sociale gezondheid worden gerapporteerd (in totaal 97 deelstudies).

Hoe screenden we de wetenschappelijke literatuur?We gebruikten daarvoor de wetenschappelijke database Web of Science waarin we zochten onder de termen ‘biodiversity’ of ‘species diversity’ of ‘habitat diversity’ of ‘diversity’ en ‘health’ of ‘wellbeing’, en plozen eveneens de literatuurlijsten van de gevonden artikels uit. Verder bekeken we nog in meer detail de literatuurlijst van drie beschrijvende reviewstudies (Aerts et al. 2018, Hough 2013, Lai et al. 2019, Lovell et al. 2014, Marselle et al. 2019, Marselle et al. 2021, Romanelli et al. 2015)..

1. Aspecten van gezondheid

We deelden de data op in drie aspecten van de menselijke gezondheid: de mentale, de fysieke en de sociale gezondheid.  Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO is gezondheid immers ‘een toestand van volledig mentaal, fysiek, én sociaal welzijn’.

2. Categorieën van biodiversiteit

Om een zinvolle analyse te kunnen maken in functie van onze onderzoeksvraag groepeerden we de artikels in vijf categorieën van studies die elk iets vertellen over de biodiversiteit in de omgeving:

1. een hogere natuurlijkheid van het groen in een gebied (bijvoorbeeld een bos of natuurgebied versus een urbaan park)
2. een hogere door mensen zelf waargenomen natuurlijkheid van het groen in een gebied: hoe natuurlijk mensen de omgeving beleven/ervaren
3. een hoger aantal biotopen in een gebied
4. een hoger aantal soorten in een gebied
5. een hogere door mensen zelf waargenomen diversiteit aan soorten: de diversiteit aan soorten die mensen in de omgeving beleven/ervaren

3. Effecten van biodiversiteit op gezondheid

We gaan hier niet dieper in op de individuele methodes en statistische verwerking die in de artikels gebruikt werden. Aangezien deze allemaal beoordeeld werden door andere wetenschappers in een zogenaamde ‘peer review procedure’, gaan we uit van hun wetenschappelijke kwaliteit. Verschillen in methodes tussen studies lijken ons ook niet belangrijk te zijn omdat we van elk artikel data gebruikten van de impact op de gezondheid van biodiverse versus minder biodiverse situaties. We bekeken dus relatieve verschillen van effecten die op dezelfde manier werden opgemeten.

Deze relatieve verschillen werden vervolgens ingedeeld in drie klassen:

• positief effect: de biodiversere omgeving resulteert in een significant betere gezondheid dan de minder biodiverse omgeving
• geen effect: de biodiversere omgeving heeft geen significant verschil in effect in vergelijking met de minder biodiverse omgeving, dus geen positief of negatief effect werd waargenomen
• negatief effect: de biodiversere omgeving heeft een negatieve impact op de gezondheid in vergelijking met de minder biodiverse omgeving

Is biodivers groen beter voor de gezondheid?

66% van de studies rapporteerden over mentale gezondheid, 27% over fysieke gezondheid en slechts 7% over sociale gezondheid. Onze analyse toont globaal aan dat een hogere biodiversiteit in 69% van de studies een positief effect, in 29% een neutraal effect en slechts in 2% een negatief effect had op de mentale, de fysieke of de sociale gezondheid.

Zowel een hogere (waargenomen) natuurlijkheid van de omgeving, een hoger aantal biotopen als een hoger aantal (waargenomen) soorten vlinders, planten, insecten of vogels hebben in de meeste gevallen een positief effect op gezondheid (zie de figuren in onderstaande galerij). Slechts twee studies van wetenschappelijk opgemeten biodiversiteit rapporteerden negatieve effecten (eentje van het objectief gemeten aantal planten in de omgeving (studie van Dallimer et al. 2012), terwijl de waargenomen biodiversiteit wel een positief effect had), en eentje over het effect van sprinkhanen van (Hussain et al 2019).

Voor sociale gezondheid was het aantal studies wel erg beperkt. Meer onderzoek is hierover is zeker nodig, want contact met de natuur stimuleert sociale interactie, sociale cohesie en prosociaal gedrag (Goldy et al. 2020, Jennings et al. 2019), en biodiversiteit kan ook hier een rol spelen.

Moraal van deze studie

Onze conclusie is dat het biodivers inrichten van groene ruimtes naast goed voor de biodiversiteit ook in de meeste gevallen voor de mens een meerwaarde is. En daar zien we verschillende redenen voor. Hoe biodiverser een omgeving, hoe restoratiever die omgeving kan zijn – fascinerende ervaringen leiden onze aandacht af en doen ons zo makkelijker herstellen van stress. Anderzijds is biodivers groen ook versterkend omdat het stimuleert tot fysieke activiteit, sociaal verbindend is én ons mentale en psychologisch welzijn ondersteunt.

Toch moeten we nog meer kennis verwerven over hoe zo’n biodivers gebied er dan best uitziet. Wat we al weten is dat het effect op gezondheid samengaat met hoe het landschap is ingericht, en dan meer specifiek met hoe open of gesloten een landschap is. Een opener landschap met hier en daar bescherming van een bomen of van struiken blijkt een positiever effect te hebben op gezondheid dan meer gesloten landschappen. Je leest er ook meer over in ons artikel ‘In welk landschap voelen we ons best?’. Zo’n opener landschap heeft ook voor de biodiversiteit troeven. Want een grotere diversiteit aan biotopen brengt een hogere diversiteit aan structuur en aan soorten met zich mee.

Biodiversiteit is uiteraard maar één aspect van de kwaliteit en beleving van groene ruimten. We moeten nog meer te weten komen over welke aspecten van de biodiversiteit precies gezondheidsbevorderend zijn. Is het de diversiteit op zich, of de aanwezigheid van bepaalde soorten? Voor vogels bekeken we deze vraag in een apart artikeltje, en kwamen tot de conclusie dat ook het kunnen waarnemen van vogels, ongeacht hun diversiteit, een positief effect kan hebben op gezondheid.

Biodiversiteit is wel maar één kwaliteit van een groene ruimte. Vanuit menselijk perspectief zijn er nog andere kwaliteiten zoals banken, paden, het beheer van het groen (het gras toch deels blijven maaien om het een net uitzicht te geven) en het ontbreken van graffiti of zwerfvuil dat er voor zorgen dat de groene ruimte veilig, toegankelijk en restoratief aanvoelt (Nassauer 2004, Roberts et al. 2018). Het streven naar multifunctioneel groen dat meerdere doelen dient is volgens ons heel belangrijk.