Citeren als:
An De Schrijver, Jan Mertens & Catherine De Vos (2022). Hoe meer soorten vogels, hoe gezonder de mens. Website Biodivers Zorggroen HOGENT, www.biodiverszorggroen.be en www.biodiverszorggroen.nl
Dat natuur goed is voor ons welzijn en onze gezondheid weten we ondertussen uit tal van studies. Maar wàt in de natuur maakt dan precies dat de gezondheid verbetert? Het lijkt gecompliceerd om dat te ontrafelen, want er zijn zoveel aspecten van de natuur die je kan beschouwen! Zijn het de bloemen, de bomen, de vogels, de vlinders, …. ? In dit artikel bespreken we welke rol vogels kunnen spelen.
Methode
Wat screenden zorgvuldig de wetenschappelijke literatuur voor studies die expliciet het effect van het aantal vogelsoorten en/of de aanwezigheid van vogels op de gezondheid onderzochten. We vonden 12 artikels waarin de diversiteit aan vogels op de mentale, de fysieke en/of de sociale gezondheid worden gerapporteerd (in totaal 23 deelstudies).
Hoe screenden we de wetenschappelijke literatuur?we gebruikten daarvoor de wetenschappelijke database Web of Science waarin we zochten onder de termen ‘bird diversity’ of ‘bird species diversity’ of ‘bird species’, ‘bird abundance’, ‘bird presence’ en ‘health’ of ‘wellbeing’, en plozen eveneens de literatuurlijsten van de gevonden artikels uit.
In deze studies werd een grote variatie aan gezondheidsparameters op diverse manieren bestudeerd. Om in heel dit kluwen van gegevens overzicht te krijgen deelden we de data op in drie aspecten van de menselijke gezondheid: de mentale, de fysieke en de sociale gezondheid. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO is gezondheid ‘een toestand van volledig mentaal, fysiek, én sociaal welzijn’. In het kader van dit artikel beschouwen we dan ook deze drie aspecten.
Wat is de definitie van gezondheid volgens WHO?Gezondheid is een toestand van volledig mentaal, fysiek én sociaal welzijn. 1. fysieke gezondheid verwijst naar het goed functioneren van het lichaam – de in de artikels bestudeerde indicatoren voor fysieke gezondheid waren een effect op BMI, niveau van activiteit, hartslag, bloeddruk, astma, atopische allergie, symptomen van ADHD, overlevingspercentage en levensverwachting en zelfgerapporteerde algemene fysieke gezondheid 2. mentale gezondheid verwijst naar het psychologisch, cognitief en emotioneel goed functioneren – een hele waaier van indicatoren werden gerapporteerd in de papers, gaande van zelfgerapporteerde mentale gezondheid of welzijn, mate van frustratie, relaxatie, gevoel van gevaar of angst, gevoel van fascinatie, droefheid, blijheid, kwaadheid, kracht, niveau van concentratie tot metingen van stressniveau via cortisolmetingen en medische vaststellingen van depressie. 3. sociale gezondheid verwijst naar de verbondenheid met anderen in een gemeenschap – de in de papers gerapporteerde indicatoren waren hiervoor de tevredenheid met de buurt, en zelf-gerapporteerde sociale gezondheid.
Wat is het effect van vogels op de gezondheid van mensen?
Uit onze analyse blijkt dat zowel de diversiteit aan vogels als de aanwezigheid van vogels in de meeste gevallen een positief en in een kleiner aantal studies een neutraal effect hadden op de mentale, fysieke of sociale gezondheid. Geen enkele studie rapporteerde een negatief effect.
We pikken er ter illustratie één van de studies (Cox et al. 2016) uit, uitgevoerd in een stedelijke context in het Verenigd Koninkrijk. Vogels voederen is daar enorm populair. Jaarlijks wordt er meer dan 150.000 ton vogelvoeder gestrooid in tuinen van meer dan 17 miljoen Britse gezinnen! Goed plan dus om naar Britse studies te kijken die het effect van vogels op stress bestudeerd hebben.
Mensen bleken minder depressief, minder gestresseerd en minder angstig te zijn naarmate ze meer vogels te zien kregen in hun buurt. Het onderzoek toont dat aan voor zowel een regio met lage als hoge bevolkingsdichtheid, bij mensen met allerhande inkomensniveaus, leeftijden en andere sociaal-demografische factoren. Geen van deze factoren bleek een invloed te hebben op de uitkomst van de studie: hoe meer vogels, hoe beter mensen zich in hun vel voelden.
Er werd geen verband gevonden tussen de specifieke vogelsoorten en het effect op mentale gezondheid. De waargenomen vogelsoorten waren allemaal veel voorkomende soorten zoals merels, roodborstjes, pimpelmezen en kraaien. Het blijkt vooral de interactie met vogels, en niet de vogelsoort op zich die voor een beter welzijn zorgt. Dit zou te wijten zijn aan het feit dat het vermogen van mensen om verschillende soorten te identificeren eerder laag is. Dat is een gevolg van het shifting baseline syndroom. We wijden hier een apart artikel aan.
De resultaten in twee grafieken
Klik op de figuur voor meer informatie.
Ook vogelgezang helpt
Ook het luisteren naar vogelgezang kan bijdragen tot een betere concentratie en een sneller herstel van stress. Sommige soorten zoals mussen en koolmezen maken evenwel een nogal monotoon geluid, dat ook als negatief en daardoor misschien minder welzijnsbevorderend kan ervaren worden (Ratcliffe et al. 2013).
Wist je trouwens dat een album met geluiden van (zeldzame) vogels in december 2021 aan de top stond in de Australische hitlijsten? Het album heet ‘Songs of disappearance’ en bevat geluiden van Australische diersoorten die met uitsterven bedreigd zijn. Via het album proberen onderzoekers bewustzijn te creëren voor de dramatische toestand van de biodiversiteit wereldwijd, en meer specifiek in Australië.
Vogels zijn uiteraard goed getrainde artiesten, ze zijn al miljoenen jaren aan het zingen
Professor Stephen Garnett - onderzoeker Songs of disappearance
Conclusie
Uit onze analyse blijkt dat het rekening houden met vogels in de inrichting van tuinen, parken of andere groene ruimten een positief effect kan hebben. Daarom moeten we goed weten wat vogels precies nodig hebben, en hoe we hen een veilige thuis kunnen bieden. We schreven hier twee aparte artikels over ‘kijken door de ogen van vogels‘ en ‘een tuin voor vogels‘. Hierin kijken we door de ogen van vogels om te leren wat belangrijk is voor hen, en gaan vervolgens dieper in hoe we deze noden dan best kunnen integreren in een biodiverse groene ruimte.