Citeren als:
Sanne Van Den Berge, An De Schrijver & Stefanie Delarue (2022). Bomen zijn dragers van biodiversiteit. Website Biodivers Zorggroen HOGENT, www.biodiverszorggroen.be en www.biodiverszorggroen.nl
Of het nu om alleenstaande bomen gaat, bomen in kleine groepjes, bomen in houtkanten of volledige bossen, bomen zijn wereldwijd belangrijke dragers van de biodiversiteit. Ook in tuinen dragen bomen in belangrijke mate bij aan de biodiversiteit. In dit artikel leggen we uit waarom.
Bomen als dragers van biodiversiteit
Houtige vegetaties kunnen de lokale biodiversiteit een sterke ‘boost’ geven. Eén enkele boom kan verschillende soorten vogels en zoogdieren en tot wel honderden soorten insecten, schimmels en mossen ondersteunen. Dat werkt op vier verschillende manieren (linken naar andere artikels met meer informatie vind je onderaan dit artikel):
1. Bomen geven structuur
Bomen en struiken dragen bij aan de structuur(variatie) in je tuin, die dan weer leidt tot een hogere biodiversiteit.
2. Bomen zorgen voor microbiotopen
Bomen en struiken bieden nestgelegenheid en beschutting voor tal van soorten. Hoe groter en hoe ouder de boom, hoe meer microbiotopen er te vinden zijn en hoe meer verschillende soortengroepen er dus een thuis kunnen vinden. Denk maar aan holtes voor vogels en vleermuizen, groeven in de bast als leefgebied voor tal van insecten en grote takken waarin veel vogelsoorten hun nest maken.
3. Bomen zorgen voor voedsel
Bomen en struiken leveren allerlei vormen van voedsel aan tal van organismen. De bladeren kunnen een belangrijke tot zelfs cruciale voedselbron zijn voor heel wat insecten, die veel boom- en struiksoorten als waardplant hebben. Maar veel hangt af van de boomsoort zelf: inheemse soorten zijn veel sterkere dragers van biodiversiteit dan uitheemse soorten.
Een extra pluspunt aan bomen in de tuin is hun jaarlijkse bladval die opnieuw sterk kan bijdragen aan de lokale biodiversiteit, opslag van koolstof én zorgt voor een gezonde bodem.
Bomen en struiken kunnen ook enorme hoeveelheden pollen en nectar produceren, en later vruchten en zaden. Hiermee kunnen ze tal van insecten en vogelsoorten voeden in de lente, zomer en herfst.
Vroeg of laat krijg je ook dood hout in de tuin, wat op zijn beurt mee de lokale biodiversiteit een boost zal geven.
4. Bomen als stepping stones
Bomen in open landschappen en tuinen kunnen dienen als echte ‘stepping stones’: ze kunnen overbruggingen vormen voor bv. heel wat vleermuis- en vogelsoorten die zich op die manier kunnen verplaatsen in een intensief gebruikt landschap als Vlaanderen. Ze gebruiken de bomen om zich te oriënteren in het landschap, als rustplaatsen of als belangrijke structuren in hun territorium. Sowieso is het verbinden van stukjes natuur en groen erg belangrijk in onze strijd tegen biodiversiteitsverlies. Lees hierover meer onze artikels ‘ Natuur in de versnipperaar’ en ‘Waarom zijn tuinen belangrijk voor de biodiversiteit?’
Bomen ook voor kleine tuinen?
In een kleine tuin moet goed overwogen worden of een boom er past. Er zijn tal van voordelen, voor biodiversiteit, klimaat én voor de mens. Maar een boom neemt natuurlijk ruimte in en je verliest plaats voor andere plantensoorten door de schaduwwerking en de eventueel oppervlakkige beworteling. Ook zonder het aanplanten van bomen kan je een biodiverse tuin bekomen, maar een boom erbij is zeker een meerwaarde. Er bestaan ook kleine bomen voor kleine tuinen (zie de linken onderaan dit artikel).
Onder de boom of struikengordel kan je ook schaduwtolerante plantensoorten aanplanten zoals heel wat varensoorten, of voorjaarsbloeiers zoals krokussen, narcissen, hyacinten en anemoon (die bloeien voor de boom in blad komt).
In het voorjaar dus volop bloei onder een boom, in de zomer schaduw, en in de herfst de bladeren die zo belangrijk zijn voor een gezonde bodem. Lees er nog meer over in ons artikel ‘Het belang van een gezonde bodem in een biodiverse tuin‘ en ons artikel ‘Wat is een klimaatvriendelijke tuin?‘.
Het belang van bomen in het landschap
In verschillende studies is aangetoond dat alleenstaande bomen (zoals bomen in tuinen, maar ook in andere open landschappen zoals landbouwlandschappen) een groot ecologisch belang hebben, ook als ze maar een klein deel van het landschap innemen, zoals bijvoorbeeld een solitaire boom tussen de akkers. Dit wordt ook wel de “keystone tree-hypothese” genoemd, die intussen voor heel wat soortengroepen werd bewezen: landbouwlandschappen mét bomen ondersteunen de biodiversiteit in veel hogere mate dan landbouwlandschappen zonder bomen. De abundantie van geleedpotigen, vertebraten en plantensoorten is er 60% tot wel 430%, en de totale soortenrijkdom 50% tot wel 100% hoger!
Maar ook voor de mens zijn solitaire bomen in het landschap een meerwaarde. Lees er meer over in ons artikel ‘In welk landschap voelen we ons best‘?