Citeren als:
Ellen De Vrieze, Jan Mertens & An De Schrijver (2022). Is er al biodivers zorggroen in Vlaanderen? Website Biodivers Zorggroen, www.biodiverszorggroen.be en www.biodiverszorggroen.nl, HOGENT.
De voorbije twintig jaar werd in de wetenschappelijke literatuur overweldigend bewijs geleverd dat groen positieve effecten heeft op de gezondheid en het welbevinden van mensen. In onze artikels ‘groen doet goed’ en ‘groen doet goed, biodivers nog beter’ kan je lezen waarom biodivers groen belangrijk is voor de mens. Tuinen rondom zorginstellingen zijn dan ook uitgelezen locaties om een groene omgeving te creëren, waar ook de natuur profiteert van de biodiversiteit in tuinen! Meer hierover in ons artikel Biodivers zorggroen: win-win voor zorg én natuur?
Maar hoe is het gesteld met de biodiversiteit in tuinen rondom zorginstellingen in Vlaanderen? En is er draagvlak om de biodiversiteit van deze tuinen te verhogen?
Een bevraging bij zorginstellingen
Aan de hand van een enquête, verstuurd op 5 mei 2019, werd er getoetst of er interesse is naar de effecten van biodiverse groenelementen op zorgvragers en -gevers en of er interesse is om de biodiversiteit te verhogen in hun tuinen. Verder werd ook het actueel gebruik van de tuinen bevraagd. Tot slot trachtten we te achterhalen wat de actuele toestand is van de zorgtuinen door specifiek te bevragen welke groenelementen er aanwezig zijn in deze zorgtuinen. De keuze van deze groenelementen was gebaseerd op de meerwaarde die ze kunnen bieden voor de biodiversiteit en de zorgvragers en -gevers, en of deze al dan niet een geschikt zijn voor zorgtuinen. In totaal werd de aanwezigheid van 21 groenelementen bevraagd. De enquête werd verstuurd naar 3882 zorginstellingen, waarvan 915 antwoordden (respons = 23,1%).
Wat verstaan we onder 'een zorginstelling'?Een zorginstelling werd binnen dit artikel gedefinieerd als een voorziening waar zorg wordt verleend en waar patiënten overdag en/of ’s avonds verblijven.Is er draagvlak voor biodiversiteit rondom zorginstellingen?
Ja! Meer dan drie kwart van de zorginstellingen geven aan interesse te hebben in het effect van biodiverse groenelementen. Maar liefst 70% van de zorginstellingen zijn bovendien geïnteresseerd in het toevoegen van één of meerdere groenelementen in hun tuin. Hoewel er duidelijk interesse is in de effecten van groen, wordt de tuin slechts beperkt aangewend voor de zorg. De meeste zorginstellingen (87%) bieden vrije toegang tot hun tuin, maar slechts één op drie zorginstellingen maken bewust gebruik van hun tuin als onderdeel van de therapie. Bij iets meer dan de helft van deze zorginstellingen (58%) is er iemand van het zorgteam actief bezig met het aanwenden van groen als onderdeel van de zorgverlening.
Is er reeds (biodivers) groen rondom zorginstellingen?
Zesennegentig procent van de bevraagde zorginstellingen hebben groen op hun terrein. Bomen, gazon en struiken bleken het meest aanwezig in zorgtuinen. Maar liefst 89% van de zorgtuinen bevat één of meerder bomen! Bossen, bloemenweides, dood hout en groendaken zijn in minder dan 20% van de zorgtuinen aanwezig (zie figuur 1 in de galerij). Om inschatting te maken van de biodiversiteit in de tuinen, kijken we onder andere naar de variatie in groenelementen. Hoe meer verschillende groenelementen, hoe beter! Gemiddeld zijn er negen groenelementen aanwezig in de tuinen. Slechts 2% van de zorginstelling heeft maar één groenelement in de tuin, wat vooral gazon bleek te zijn (zie figuur 2 in de galerij).
Het aantal verschillende vegetatielagen (laag, middelhoog en hoog) aanwezig in de tuin is een indicatie voor de verticale structuurvariatie in de tuin. Onderzoek aan de universiteit van Sheffield toont aan dat deze verticale structuurvariatie een meerwaarde is voor de geassocieerde biodiversiteit (vogels, zoogdieren, etc.) om deze te voorzien in verschillende hulpbronnen zoals nestgelegenheid, voedsel en water. Heel wat zorginstellingen (61%) hebben alle drie de vegetatielagen in hun tuin. De lage vegetatielaag (bloemenweide, bloemenborder of grasland) komt het minst voor in de zorgtuinen (65%) (zie figuur 3 in de galerij).
Het potentieel van Biodivers Zorggroen in Vlaanderen
Heel wat zorginstellingen hebben interesse in de effecten van biodiversiteit op zorgvragers en – gevers, maar gebruiken hun tuinen slechts beperkt als onderdeel van de therapie. Hiernaast is er ook interesse om de biodiversiteit in hun tuinen te verhogen en is er nog veel ruimte voor groei! Slechts 1% van de zorginstellingen hebben alle 21 groenelementen in hun tuin. Hoewel er al heel wat zorgtuinen optimaal scoren op verticale structuurvariatie, blijkt de lage vegetatie het minst aanwezig in zorgtuinen.
Een bloemenweide is een groenelement met veel potentieel om de biodiversiteit in zorgtuinen te verhogen. Bloemenweides zijn slechts beperkt aanwezig in zorgtuinen maar zijn een win-win voor mens en natuur. De grote aanwezigheid aan gazon toont bovendien dat er voldoende ruimte is voor bloemenweiden in tuinen rondom Vlaamse zorginstellingen.