Groen van toen

Een historische catalogus van wilde flora

200 jaar geleden was er in Oost-Vlaanderen een wedstrijd om zoveel mogelijk wilde plantensoorten te verzamelen en te noteren waar ze groeiden. Met 1505 plantensoorten, gedroogd en vastgemaakt op papier in een herbarium, kwam Charles Van Hoorebeke als winnaar uit de bus.

Dit herbarium uit 1815 is al die tijd bewaard gebleven in de Plantentuin van UGent. Het is een unieke bron: Oost-Vlaanderen beschikt als enige Belgische provincie over een volledige historische catalogus van wilde flora van vóór de agrarische en industriële revolutie.

Katrijn Vannerum inventariseerde deze bron en stelde vast dat intussen al 40% van deze plantensoorten zeldzaam tot verdwenen zijn: genadekruid, rozenkransje, fijn goudscherm, … Dit is ronduit frappant. Hoe is het zover kunnen komen, is dit een probleem en wat kunnen we eraan doen?

Met het project Florient sloegen UGent en Provincie Oost-Vlaanderen de handen in elkaar voor een gediversifieerde publiekswerking rond het verlies aan plantendiversiteit. De rondreizende gratis tentoonstelling Florient Express illustreert de processen die ervoor zorgden dat zovele plantensoorten ondertussen verdwenen of bedreigd zijn. Op meerdere locaties kan je met kinderen van 6-12 jaar in gezins- of klasverband een gratis fotozoektocht ondernemen om de bedreigde planten op te sporen. In de UGent Plantentuin zijn enkele van deze soorten terug opgekweekt met zaden uit de Plantentuin van Meise: ze zijn ‘terug van weggeweest’ in Oost-Vlaanderen. Je herkent ze aan het Florient-infobord tijdens een gratis wandeling in de tuin. Alle wilde inheemse plantensoorten uit het herbarium zijn te raadplegen in een databank. Deze lijst is aangevuld met informatie over de vindplaatsen en de oude naam, uitleg over de culinaire, medicinale en economische toepassingen in die tijd. Een ideale bron dus voor botanici of herboristen, maar ook interessant voor wie betrokken is bij de opmaak van een beheerplan, bij natuurinrichting of -heraanleg.

Flore de la Flandre Orientale

Op basis van zijn herbarium wou Charles Van Horebeke een boek uitbrengen, Flore de la Flandre Orientale. Door zijn vroegtijdige overlijden is het nooit in druk verschenen, maar 200 jaar later, brengen plantkundige Katrijn Vannerum en geschiedkundige Thijs Lambrecht een geactualiseerde versie uit. Het boek Groen van toen vertelt het verhaal van de verdwenen plantensoorten en de landschapselementen waarin ze voorkwamen vanuit een ecologisch en historisch perspectief. Per landschapstype worden de verdwenen plantensoorten besproken. Via de indices kan je ook zoeken op soort- en op plaatsnaam. Elk hoofdstuk beschrijft niet alleen een specifieke biotoop met zijn flora, maar ook de redenen waarom de biotoop in kwestie is bedreigd en welke de herstelmogelijkheden zijn. Groen van toen biedt daarmee een case study voor gans Vlaanderen en een onmisbaar referentiekader voor het behoud van biodiversiteit: iedereen met interesse in planten of natuurbeheer zal er veel van opsteken.

De auteurs

Katrijn Vannerum studeerde plantkunde aan UGent, behaalde er een doctoraat in de plantengenetica en is momenteel lector groenmanagement aan HOGENT.

Thijs Lambrecht studeerde geschiedenis aan UGent en specialiseert zich in de rurale geschiedenis van de pre-industriële periode. Hij is docent aan de vakgroep Geschiedenis van UGent.