Citeren als:
Leen Vanthuyne, Stefanie Delarue, Steff Briers & An De Schrijver (2022). Afsluitingen die verbinden in het biodivers zorggroen. Website Biodivers Zorggroen HOGENT, www.biodiverszorggroen.be en www.biodiverszorggroen.nl
Afsluitingen zien er vaak uit als een ‘noodzakelijk kwaad’ bij een zorginstelling. Ter bescherming van de inwoners wordt de hele tuin of een deel ervan omheind met muren en/of hekwerk. De keuze voor een hekwerk of muur is snel gemaakt: snel geplaatst, betrouwbaar, ruimtebesparend, onderhoudsvrij, kortom: efficiënt. Maar zo’n hekwerk kan mensen een gevangenisgevoel geven. Een hekwerk zorgt zonder twijfel voor veiligheid, maar niet altijd voor geborgenheid. Uitzicht op groen heeft bovendien een helende werking, een rustgevend effect en vermindert stress. Uitkijken op een ‘groene’ natuurlijke omheining is dan ook beter dan uitkijken op muren of beton.
Installatie van een kastanjehouten hekwerk en de aanplant van een haag in een van de tuintjes van UZ-Gent
Subtielere begrenzing
Je kan ook op een meer subtiele manier grenzen leggen. Een biodiversere, zachtere begrenzing induceert extra beleving en doet meer doen dan alleen afsluiten: groenzones worden verbonden, ze zorgen voor structuur en leesbaarheid van de zorgtuin, nodigen uit om langs te lopen, het aanwezige leven wekt verwondering op. Je kan een omheining vervangen door bijvoorbeeld een strakgeschoren haag, een lossere heg, een struikengordel of gevlochten wilgentenen die al dan niet mogen doorschieten. Is een hekwerk toch noodzakelijk dan kan gekozen worden om deze te laten begroeien met een mix van klimplanten.
Aangepast aan de doelgroep
Als we werken met natuurlijke afsluitingen in biodivers zorggroen, dan nemen we zowel voor mens als dier een aantal aandachtspunten mee. Zo kan, afhankelijk van de doelgroep en de omgeving, de hoogte beperkt of net hoog gehouden worden. Bij zorgvragers die geborgenheid nodig hebben kan gekozen worden voor voldoende hoogte, voor anderen kan het er een zijn waar men wel overheen kan kijken. Indien voldoende ruimte voorhanden is, kan een brede maar lage haag net zo doeltreffend zijn als een hoge haag. Door een goed ontwerp, kunnen deze natuurlijke afsluitingen een visuele verbinding vormen met het grotere geheel van de tuin. Hagen, heggen en struiken zorgen bovendien voor een aangenaam microklimaat. Ook voor de biodiversiteitswaarde van die natuurlijke afsluitingen kunnen van bij het ontwerp een aantal aandachtspunten worden meegenomen. In het biodivers zorggroen kiezen we voor (neo-)inheemse boom en struiksoorten, die een meerwaarde vormen voor de biodiversiteit. Maar ook de vorm en oriëntatie van die groene grens kunnen een extra meerwaarde bieden door het creëren van verschillende microklimaten, bijvoorbeeld voor vlinders.
Levende afsluitingen voor de biodiversiteit
Levende afsluitingen zoals hagen en heggen zijn het meest interessant voor biodiversiteit, maar ook dood plantmateriaal kan gebruikt worden zoals een takkenril, een hekwerk van wilgentenen of hazelaar, matten (zoals erica, kokos of sisal). Dit zijn stuk voor stuk voorbeelden van ‘afsluitingen die verbinden’; afsluitingen die goed scoren in de beleving van mensen en met een biodiversiteitswaarde groter dan het klassieke hekwerk.