Citeren als:
Sanne Van Den Berge & An De Schrijver (2022). Wat zijn waardplanten? Website Biodivers Zorggroen HOGENT, www.biodiverszorggroen.be en www.biodiverszorggroen.nl
Heel wat organismen zijn voor hun voedsel afhankelijk van slechts enkele of zelfs één specifieke plantensoort: deze worden dan de waardplanten (of waardplant) van dat organisme genoemd. We leggen hier uit hoe het komt dat sommige planten en insecten zo sterk van elkaar afhangen.
Insecten en hun waardplanten
De relatie tussen planten en insecten is een van de meest indrukwekkende evolutionaire verhalen in de geschiedenis van het leven op aarde. Terwijl planten in de loop van de geschiedenis verschillende verdedigingsmechanismen tegen vraat ontwikkelden, ontwikkelden insecten nieuwe manieren om deze te overwinnen. Veel soorten zijn dan ook gespecialiseerd op één of slechts enkele verschillende waardplanten en deze bevinden zich vaak, maar niet altijd binnen dezelfde plantenfamilie. Hoe nauwer planten chemisch verwant zijn, hoe groter de kans immers dat ze vergelijkbare verdedigingsstrategieën delen. Zo produceren bv. verschillende soorten binnen de nachtschadefamilie (Solanaceae) vergelijkbare giftige alkaloïden. Als gevolg hiervan hebben insecten die deze soorten als waardplant hebben, in de loop van de evolutie geleerd hoe ze zich hier toch mee kunnen voeden. In biotopen waarin veel verschillende plantensoorten voorkomen is de kans dan ook groter dat ze voedsel kunnen bieden voor veel soorten insecten. Uit recent onderzoek blijkt nu wel dat de variatie aan insectensoorten meer afhankelijk is van de diversiteit aan scheikundige samenstelling van de planten die er voorkomen dan van de diversiteit aan families.
Pleidooi voor inheemse soorten
Vooral inheemse plantensoorten zijn van groot belang in het ondersteunen van de biodiversiteit. Inheemse soorten zijn soorten die sinds de laatste Ijstijd (10.000 jaar geleden) Vlaanderen op natuurlijke wijze zelf weer bereikt hebben na het smelten van de ijskappen. Niet-inheemse soorten of exoten werden dus in Vlaanderen geïntroduceerd door de mens, omwille van bv. houtproductie of esthetische waarde in tuinen en parken. In hun oorspronkelijke verspreidingsgebied ondersteunen ze een diversiteit aan soorten, maar in Vlaanderen hebben ze een veel lagere biodiversiteitswaarde omdat ze niet dezelfde hulpbronnen bieden die onze inheemse fauna in het wild nodig heeft. Dit komt omdat ze niet dezelfde lange geschiedenis delen met de inheemse fauna in onze regio. Daarom is het aanplanten van inheemse plantensoorten in tuinen en parken zo belangrijk. Zonder hen is er gewoonweg geen voedsel voor tal van insectensoorten.
Als een soort gebonden is aan een waardplant, hoor je dat soms ook in de naamgeving, denk maar aan de sleedoornpage die haar eitjes op sleedoorn (en ook op pruimelaar) plaatst, het elzenhaantje dat vooral op zwarte els voorkomt (en in mindere mate op populier, hazelaar en wilg), het koolwitje dat zich voedt met kolen (kool, broccoli, bloemkool en mosterd)…