Hoe maak je veilig zorggroen voor iedereen?

Redeneer zowel vanuit fysieke als psychologische veiligheid

Voor zorgvragers met een motorische of visuele beperking, coördinatie- of cognitieve problemen kunnen er best obstakelvrije routes door de tuin worden gemaakt, waarbij niveauverschillen beperkt worden gehouden – een vlakke route is voor hen veiliger en gemakkelijker. Indien er wel niveauverschillen zijn, dan kunnen ze bijvoorbeeld op een visuele of tactiele manier duidelijk gemarkeerd worden. Bij hoogteverschillen wordt best een vorm van steun of afschermen voorzien, zoals een balustrade of een hek.

Ook kunnen de randen van de routes – de grenzen van de paden – duidelijk gemarkeerd of begrensd worden. Leuningen kunnen voor extra pauzeplekken zorgen, of ervoor zorgen dat gebruikers zich zelfstandiger en op eigen kracht door de tuin kunnen bewegen. Ontwerpkwaliteit optimaal toegankelijk gaat hier dieper op in. Valbeveiliging en -demping is van belang op plaatsen waar sprot- en speelactiviteiten uitgeoefend worden.

Water is een waardevol element in de biodiverse zorgtuin, maar het brengt ook risico’s met zich mee. Water kan daarom bijvoorbeeld afgeschermd worden of er kan met ondiepe, langzaam hellende oevers gewerkt worden.

Bij zorgvragers met problemen die psychisch of cognitief zijn van aard is het ’gevoel’ van veiligheid of rust van belang. Belangrijk is dat de zorgvrager zich mentaal veilig voelt door bijvoorbeeld te zorgen voor voldoende privacy, waarbij hij/zij zich niet bekeken voelt door buurtbewoners of buitenstaanders. Bijvoorbeeld door twee verschillende paden naar meer afgeschermde plekjes te creëren kan dit veiliger aanvoelen, doordat men het plekje steeds kan verlaten wanneer iemand nadert zonder die persoon te moeten kruisen.

Een ander aandachtspunt voor de inrichting van de zorgtuin kan zijn om te zorgen voor een leesbare ruimte, dit is een duidelijke en overzichtelijke ruimte, waarbij bijvoorbeeld herkenningspunten het oriëntatiegevoel ondersteunen. Een duidelijk geaccentueerde toegang naar de tuin kan er voor zorgen dat de zorgvrager het gevoel heeft dat hij/zij een andere ruimte betreedt, waardoor hij/zij sneller alles kan loslaten en sneller tot zichzelf kan komen. Bij zorgvragers waarbij er bijvoorbeeld sprake is van verwardheid dient er echter voor gezorgd te worden dat zij niet kunnen verloren lopen in de tuin of de tuin onopgemerkt verlaten. In dat geval kan het aangewezen zijn de ingang net wat te verbergen, door deze bijvoorbeeld te ‘vermommen’ als onderdeel van de omheining.

Een ander aandachtspunt ligt bij de plantenselectie. Planten die giftig of scherp zijn of een allergische reactie kunnen veroorzaken zullen in veel situaties best vermeden worden. Daarnaast zijn er ook algemene veiligheidsaandachtspunten, zoals het gebruik van veilige materialen in de tuin, die bijvoorbeeld niet verblindend zijn, niet glad zijn bij regen of niet al te sterk opwarmen (bijvoorbeeld metalen zitmeubels).

Ook verlichting zorgt vaak voor extra veiligheid. Let op dat dit de nachtelijke biodiversiteit niet verstoort. Nachtvlinders bijvoorbeeld ondervinden sterk negatieve effecten van verlichting. Door te kiezen voor minder, maar goed geplaatste en zowel aan mensen als aan dieren aangepaste verlichting zal de veiligheid binnen de zorg aanwezig zijn, zonder de biodiversiteit al te sterk te beïnvloeden.

Onderhoud speelt ook een rol bij het bewaken van de veiligheid op langere termijn. Regelmatig nazicht van meubilair en toestellen en goed onderhouden paden, kunnen de veiligheid alleen maar ten goede komen. Bovendien wordt goed onderhouden infrastructuur als meer rustgevend én  uitnodigend beschouwd.

Beveilig, zonder de rust en het groene geheel in het gedrang te brengen

Het veilig maken van een zorgtuin is heel belangrijk, maar doe dit toch met mate . Bij overbeveiliging kunnen de belevingswaarde en de visuele rust van het groen in het gedrang komen. Het gekunstelde kan het natuurlijke overstemmen of de ruimte kan door de te sterke voorspelbaarheid of  begrenzing saai worden. Hekken, waarschuwingsborden, felle markeringen of een te groot verschillend materialengebruik kunnen zorgen voor een onrustig beeld . Kies daarom ook liefst voor natuurlijke afscheidingen zoals hagen. Bovendien bieden die een meerwaarde voor de biodiversiteit en komen ze ook tegemoet aan het belangrijke aspect van de natuurlijke – en dus zorgondersteunende – uitstraling van de biodiverse zorgtuin.