Citeren als:
An De Schrijver & Jan Mertens (2022). De ups en downs van de biodiversiteit. Website Biodivers Zorggroen HOGENT, www.biodiverszorggroen.be en www.biodiverszorggroen.nl.
De biodiversiteit die vandaag op aarde aanwezig is, is het resultaat van miljoenen jaren evolutie en kende doorheen de geschiedenis heel wat ups en downs. Wetenschappers ontdekten dat de diversiteit zich zo’n 600 miljoen jaar langzaam opbouwde, en er zich daarbij zo’n zes grote massa-extincties voordeden. Deze uitstervingsgolven zorgden telkens voor het uitsterven van en dus een sterke daling van het aantal soorten op aarde.
Met ups en downs
Wetenschappers achterhaalden dat deze extincties een gevolg waren van veranderingen in het klimaat, door het verschuiven van continenten, door vulkaanuitbarstingen of door de inslag van een meteoriet. De meest recente zesde golf van uitsterven is veroorzaakt door de mens. Daar lees je meer over in onze artikels ‘De teloorgang van de megafauna’ en ‘Welkom in het Antropoceen!’. Na de eerste vijf massa-extincties kon de biodiversiteit zich terug langzaam herstellen over een periode van 10 tot 40 miljoen jaar. Er verdwenen soorten definitief, en tijdens het herstel kwamen er opnieuw andere soorten bij.
De teloorgang van de dino’s
De bekendste massa-extinctie is de extinctie op de overgang van het Krijt naar het Tertiair, ongeveer 65 miljoen jaar geleden. Toen stierven in één klap alle dinosaurussen uit door het inslaan van een meteoriet op een schiereiland in Mexico. Die meteoriet sloeg toen een gigantisch gat in de grond ter grootte van België. Wetenschappers veronderstellen dat bij die inslag stofdeeltjes in de lucht kwamen die gedurende meer dan tien jaar het zonlicht sterk tegenhielden. Dat veroorzaakte afkoeling van de aarde, maar vooral ook duisternis, wat een enorme impact had op de toen aanwezige soorten.
Tot dan werd de aarde zo’n 160 miljoen jaar lang gedomineerd door dinosauriërs. Zoogdieren leefden een schaduwbestaan en waren erg klein en onopvallend, waardoor ze waarschijnlijk in staat waren om de inslag van de meteoriet te overleven en nog voldoende voedsel konden vinden. Pas na het verdwijnen van de dinosauriërs werden zoogdieren de belangrijkste gewervelde diergroep op het land en ontstonden vele soorten zoogdieren van allerlei afmetingen.
Zo ook de mega-fauna, grote zoogdieren waarvan elk continent tot de verbeelding sprekende soorten huisvestte: Sabeltandkatten en Mammoeten in Amerika, Buidelleeuwen en Varanen in Australië, en Wolharige neushoorns en Holenberen in Europa. Een klein aantal van hen bestaat nog, voornamelijk in Afrika (olifanten, giraffen en neushoorns), maar de overgrote meerderheid stierf uit, naar alle waarschijnlijkheid ten gevolge van de impact van de mens die de voorbije tienduizenden jaren de wereld veroverde. Meer uitleg hierover vind je in ons artikel ‘de teloorgang van de megafauna’
