Hoe zorg je ervoor dat het zorggroen uitnodigt om er actief gebruik van te maken en erin te bewegen ?

Denk vanuit de gebruikers en dus vanuit de activiteiten die kunnen plaatsvinden

Wie zal de tuin gebruiken? Zijn het enkel de zorgvragers, of ook bezoekers en personeel? Hoe ziet de dag van die mensen eruit?
Stem het ontwerp, de vormgeving, het materialengebruik en de plantenkeuze af op iedereen die de tuin zal gebruiken. Schep ruimtes voor mogelijke activiteiten die passend zijn bij de gebruikers. Onze zorggroenactiviteiten kunnen hierbij als ontwerpinspiratie dienen. De activiteiten werden ingedeeld in vijf belevingsaspecten: beleven en ontdekken, bewegen, ontmoeten, uitrusten of creatief bezig zijn.
Voorzie, afhankelijk van de noden van de doelgroep en de visie van de zorgvoorziening, bijvoorbeeld zowel plekjes waar men even kan verblijven om te relaxen, koffie te drinken, te lezen, … als voor sociale, fysieke, therapeutische en tuinactiviteiten.
Zo kan de zorgtuin een plek zijn waar men wafels wil bakken of waar men aan yoga of dans wil doen. Maar evenzeer een ruimte waar men samenkomt met buurtbewoners of waar men aan hand-, rolstoel- of fietstraining kan doen, mobiliteit kan trainen op verschillende soorten ondergrond of in omgaan met hindernissen (boordstenen, hellingen, …).

Een van de meest vanzelfsprekende activiteiten in tuinen is wandelen. Hierbij kan men al in een vroeg stadium van het ontwerp rekening houden en dit afstemmen op de verschillende mogelijkheden die men wil creëren. Voorzie bijvoorbeeld verschillende wandelroutes, namelijk zowel voor contemplatief gebruik als voor oefening/training.

Het is goed om het beheer van de tuin structureel te verweven in de activiteiten van de mensen die ervan gebruik maken. Tuinieren is immers het ‘summum van therapeutische activiteit’ in een biodiverse zorgtuin. Als je mensen kan betrekken in het onderhoud, hoe klein de taken ook zijn, en als je het nuttige met het aangename kan combineren: dat geeft écht voldoening. De fysieke effecten van licht werk in de tuin spreken voor zich, maar de grootste impact is mentaal: tuinieren kan er voor zorgen dat mensen zich (terug) nuttig voelen, dat ze invloed hebben op- en zelfs een onderdeel zijn van het landschap. Het is dé manier bij uitstek om mensen dicht bij de natuur te brengen. Als er ook maar een vage wens is vanuit de zorginstelling om een moestuin te beginnen: ga ervoor!

Zorg voor afwisseling

Door een variatie aan activiteiten mogelijk te maken in de zorgtuin is de kans groter dat meer zorgvragers, bezoekers en personeel zich aangesproken zullen voelen zich er in te begeven en/of gebruik van te maken. Zo zullen sommige zorgvragers vooral nood hebben aan een rust- en bezinningsplekje, terwijl anderen er net actief willen kunnen rondwandelen.

Ook afwisseling in de groenelementen kan uitnodigen tot verkenning. Verschillende groenelementen met elkaar combineren zorgt voor een gevarieerd beeld en een grotere structuurvariatie in het groen zorgt ook voor een grotere biodiversiteit. Die visuele afwisseling en diversiteit trekt mensen aan om dichterbij te komen en op ontdekking te gaan.

Het voorzien van een aantal uitnodigende beweeg- en speelaanleidingen kan dit effect nog versterken. Denk aan objecten zoals zitstammetjes, stapstenen, een blotevoetenpad, een schommel in een boom, een glijbaan door het groen…

Maak het groen toegankelijk, aangepast aan gebruikers en activiteiten

Een voorbeeld: mensen met dementie dwalen vaak af, maar mits een aangepaste vormgeving kunnen ook zij zelfstandig actief zijn in de zorgtuin. In tuinen die speciaal zijn ontworpen voor mensen met de ziekte van Alzheimer of andere vormen van dementie, bevorderen cirkelvormige of achtvormige paden, met één enkele ingang, wandelen als een gerichte activiteit, terwijl het risico op dwalen wordt beperkt. Let wel, de schijnbare afwezigheid van een eindpunt kan ook voor (te) lange wandelingen zorgen. Meer ontwerprichtlijnen en aandachtspunten vind je onder de ontwerpkwaliteit optimaal toegankelijk.