Hoe zorg je ervoor dat de buitenruimte van een zorginstelling mensen met elkaar in contact brengt?

Maak verschillende plekken om samen te komen

Een zorgzame tuin moet ruimte bieden voor verbinding en dat ook extra stimuleren. Dat kan op verschillende manieren en ook hier is het weer van belang om gebruikers verschillende mogelijkheden te bieden.

Verbinding stimuleren kan door groenelementen of verblijfsplekjes te creëren gericht op verbinding en contact, waarbij gebruikers kunnen kiezen hoe zij op dat moment wensen te socialiseren.
Hierbij kan bijvoorbeeld gewerkt worden met een cirkel van zitplaatsen, zitplaatsen met uitzicht op de moestuin, een moestuin die voor iedereen toegankelijk is en door iedereen bewerkt kan worden, intieme terugtrekplekken, gezamenlijke terrassen of het plaatsen van picknickbanken.
Sommige zorgvragers vinden het wel eens fijn om met voorbij wandelende buurtbewoners een klein praatje te slaan. Voor hen kan bijvoorbeeld een zitbank voorzien worden dichtbij voorbijgangers.
Anderen hebben dan weer nood aan een plekje waar ze alleen kunnen zitten, maar van waaruit ze andere bewoners wel kunnen zien.
Mantelzorgers vinden het soms fijn om de tuin te gebruiken als een manier om te communiceren met hun naaste, wanneer dat niet (langer) lukt op andere manieren. Door samen in de tuin te zijn kunnen ze toch samen iets doen en ontstaat verbinding.

En het spreekt voor zich dat specifieke infrastructuur die door groepen of meerdere gebruikers tegelijkertijd gebruikt kan worden sociaal verbindend is, zoals een petanquebaan, speeltuigen of een dierenweide.

Ook samenwerken in en aan de tuin bevordert op zichzelf al sociale contacten. Door bijvoorbeeld in de moestuin, maar ook in andere delen van de tuin, samen aan de slag te gaan met aanplanten of beheer, zie je de tuin en de mensen groeien. Dit kan ook toegankelijk gemaakt worden voor bredere groepen zorgvragers: door bijvoorbeeld ook al binnen planten beginnen te kweken kunnen ook minder mobiele zorgvragers betrokken worden bij de tuin.

Andere doelgerichte groenactiviteiten gericht op sociale verbinding in en rond de biodiverse zorgtuin kunnen bijvoorbeeld het maken van een nestkastje zijn, tai chi in duo, buiten koken of koken met ingrediënten uit de tuin, een bewegingsactiviteit in groep of wandelen.

Stel de tuin open

De tuin niet enkel voorbehouden aan de zorgvragers en hun naasten en zorgverleners, maar ook anderen ervan gebruik te laten maken kan zeer sterk sociaal verbindend werken. Door bijvoorbeeld ook de buurt, een school, een kinderdagverblijf, specifieke organisaties (zoals een natuur- of tuinorganisatie) of bedrijven medegebruiker te laten worden, wordt de cohesie van de buurt versterkt, kunnen verschillende generaties worden samengebracht, kan extra expertise en ondersteuning via andere gebruikers worden meegenomen en kan de zorgtuin een betere weerspiegeling zijn van de samenleving. Intergenerationeel ontmoeten verdient hierbij extra aandacht, waardoor een tuin best niet alleen leeftijdsgebonden ingericht wordt. Je kan het openstellen van de zorgtuin ook zien als een vermaatschappelijking van de voorziening. Iedereen kan genieten van het groen.

Dat openstellen van de zorgtuin kan op heel veel verschillende manieren, uiteraard aangepast aan de zorgvoorziening. Het kan zeer letterlijk door de grenzen van de tuin open te maken, maar het kan bijvoorbeeld ook met gerichte openstelmomenten.
De tuin kan daarbij volledig opengesteld worden, of slechts bepaalde stukken zoals bijvoorbeeld een gemeenschappelijke moestuin, een publiek wandel- of fietspad of een hondenlosloopweide. De openstelmomenten kunnen allerlei vormen aannemen, zoals een meewerkmoment in de tuin voor een school of de buurt, of eieren rapen tijdens een paasweekend. Het initiatief daarvoor kan van de zorgvoorziening zelf komen, maar evenzeer van de medegebruikers. Opnieuw wat best past bij de zorgvoorziening.

Zien en gezien worden

De tuin als letterlijke ontmoetingsplek is een belangrijke insteek in de ontwerpkwaliteit ‘sociaal verbindend’. Een zorgtuin zorgt vaak ook voor contact met/zicht op de buitenwereld. Die indirecte ontmoeting verruimt de leefwereld van de zorgvrager, zoals kinderen zien spelen, mensen zien werken, genieten van het zien van honden en andere dieren. Dit houdt een tuin levendig. Dit kan door vanuit de zorginstelling of vanuit bepaalde goed toegankelijke plekken in de tuin zicht te geven op anderen – via ‘kijkvensters’ – en hun activiteiten in en buiten de zorgtuin. Een goed doordachte afweging van openheid en geborgenheid is daarbij belangrijk. Meer tips zijn te vinden onder de ontwerpkwaliteit verblijfsvriendelijk.