Citeren als:
An De Schrijver & Jan Mertens (2022). Van waar komt toch al dat stikstof in de natuur? Website Biodivers Zorggroen HOGENT, www.biodiverszorggroen.be en www.biodiverszorggroen.nl
Stikstof is een belangrijke voedingsstof voor de groei van planten. Maar voor de natuur is te veel stikstof nadelig. Binnen de natuur geldt de algemene regel: hoe meer voedingsstoffen (waaronder stikstof), hoe lager de biodiversiteit. Volgens de Vlaamse Milieumaatschappij komt in 80% van de oppervlakte natuurgebied in Vlaanderen té veel stikstof terecht. Maar van waar komt toch al dat stikstof in de natuur? Het antwoord is simpel en complex tegelijkertijd: vanuit de lucht en via het grondwater.
Wat is de Vlaamse MilieumaatschappijDe Vlaamse Milieumaatschappij is de waakhond is van het milieu in Vlaanderen. De VMM volgt de kwaliteit van het water, van de lucht en van de bodem op. Dankzij VMM hebben we accurate cijfers over het leefmilieu in Vlaanderen. Alle cijfers en rapporten zijn te vinden op www.vmm.be.
Vanuit de lucht
De lucht hangt vol met stikstof. Bijna 80% van de lucht bestaat uit stikstofgas (N2). Maar dit stikstof is niet beschikbaar voor planten, behalve dan voor een beperkt aantal soorten (zoals rode klaver en zwarte els) die er zich in gespecialiseerd hebben om N2 uit de lucht te halen door samen te werken met bacteriën in de bodem. Maar het merendeel van de planten is niets met al dat stikstofgas in de lucht. Dus deze vorm van stikstof vormt geen probleem.
In de lucht hangen echter nog twee andere stikstofgassen die wél impact hebben. De landbouwsector, en vooral de veeteelt, is verantwoordelijk voor hoge uitstoot van ammoniak-stikstof. Ook de transportsector en de industrie stoten stikstof uit, maar onder vorm van stikstofoxides. De landbouwsector zorgt voor bijna de helft van de uitstoot van stikstof in Vlaanderen.
Deze gassen komen in de natuur terecht via de neerslag (= natte depositie) of door afzetting op de vegetatie (= droge depositie). Bij natte depositie lossen deze gassen op in druppeltjes in de lucht waarna deze vervolgens met de regen in de natuur terecht komen. Natte depositie komt dus alleen voor wanneer het regent. Droge depositie is het proces waarbij deze gassen door luchtbewegingen (turbulentie) naar bladeren en takken getransporteerd worden en daar afgezet worden. Dit proces vindt vrijwel continu plaats.
Hoe hoger de vegetatie, hoe meer droge depositie wordt ingevangen. Daardoor komt er meer stikstof in bossen terecht dan in struwelen en ruigtes, en op hun beurt in graslanden of in heide.
De lucht in Vlaanderen is erg verontreinigd met stikstof, wat als gevolg heeft dat er een continue aanvoer is via natte en/of droge deposities naar natuur. Vooral natuurgebieden in de buurt van intensieve veehouderijen (op zandbodem in West-Vlaanderen en de Noorderkempen) zijn erg gevoelig voor vermesting.
Wil je nog meer lezen over stikstof en biodiversiteit? Dat kan in ons artikel in Natuur.focus.
Via het grondwater
Wanneer er te veel bemest wordt op landbouwgronden, spoelt het teveel aan stikstof uit naar het grondwater. Natuurgebieden die in de buurt van landbouwgronden liggen kunnen zo sterk beïnvloed worden via grondwaterstromingen. Uit de metingen van de VMM blijkt dat in meer dan 30% van grondwatermetingen de huidige normen voor nitraat-stikstof overschreden worden. Ons grondwater beïnvloedt ook de kwaliteit van het oppervlaktewater, dit is het water dat zich aan de oppervlakte van onze planeet bevindt, voornamelijk in beken en rivieren. Uit de metingen van de VMM blijkt dat ook daar op heel wat plaatsen de vastgelegde normen nog altijd overschreden worden.